1. Bụi là gì? 

Bụi là tập hợp các hạt nhỏ lơ lửng trong không khí, có thể xuất phát từ tự nhiên hoặc nhân tạo. Bụi thường được viết dưới dạng PM10, PM2.5, PM1.0, PM0.03, PM0.01,... Vậy nó có nghĩa là gì?

• • PM (Particulate Matter): Là thuật ngữ chỉ các hạt vật chất rắn hoặc lỏng có kích thước rất nhỏ lơ lửng trong không khí.
  • PM10 (Particulate Matter ≤ 10 µm): Là các hạt bụi có kích thước ≤ 10 µm, có thể xâm nhập vào đường hô hấp trên.
  • PM2.5 (Particulate Matter ≤ 2.5 µm): Nhỏ hơn PM10, có khả năng thâm nhập sâu vào phổi, thậm chí vào máu, gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn.
  • PM1.0 và bụi siêu mịn: Những hạt bụi siêu nhỏ này có thể xâm nhập vào máu và ảnh hưởng đến tim mạch, não bộ.

2. Bụi có từ đâu?

Bụi xuất hiện từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm cả tự nhiên và nhân tạo:

• • Nguồn tự nhiên:
    • Hoạt động núi lửa, bão cát
    • Sự phân hủy của thực vật
    • Hạt phấn hoa, bào tử nấm mốc, nấm men, vi-rút,...
    • Tế bào da chết
    • Lông động vật/ tóc
  • Nguồn nhân tạo:
    • Khói xe, khí thải công nghiệp
    • Xây dựng, phá dỡ công trình
    • Đốt rác, đốt than, nhiên liệu hóa thạch
    • Hoạt động nấu ăn, hơi dầu khi nấu nướng, khói thuốc lá
      
    • VOC từ các sản phẩm tẩy rửa, từ sơn, vôi vừa, keo xịt tóc, nước hoa,.... (VOC là tên gọi chung của các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi)

3. Bụi ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?

Chúng ta thường cho rằng bụi quá nhỏ để có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của chúng ta. Nhưng chính vì kích thước nhỏ và sự chủ quan của chúng ta mà bụi đã trở thành một trong những "sát thủ tiềm ẩn" phá hủy dần sức khỏe của mỗi chúng ta.

Bụi mịn (≤ PM2.5) là các hạt bụi có kích thước siêu nhỏ, có thể xâm nhập sâu vào hệ hô hấp và máu, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Ảnh hưởng nhận biết ngay (trong ngắn hạn)

Sau khi hít phải bụi mịn, bạn có thể gặp một số triệu chứng tức thì như:

• • Hệ hô hấp: Ho, khó thở, tức ngực, đau rát họng
  • Mắt, mũi: Kích ứng, chảy nước mắt, sổ mũi
  • Da: Ngứa, nổi mẩn, viêm da, mụn,...
  • Hệ thần kinh: Nhức đầu, chóng mặt, mệt mỏi
  • Dị ứng: Bụi mịn có thể kích thích các phản ứng dị ứng, làm trầm trọng hơn bệnh hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng

Ảnh hưởng lâu dài (mạn tính)

Nếu tiếp xúc với bụi mịn trong thời gian dài, nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng tăng cao:

• • Hệ hô hấp: Viêm phổi, viêm phế quản mạn tính, xơ phổi, tăng nguy cơ ung thư phổi
  • Tim mạch: Cao huyết áp, xơ vữa động mạch, tăng nguy cơ đột quỵ và nhồi máu cơ tim
  • Hệ thần kinh: Suy giảm trí nhớ, tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer, Parkinson
  • Ảnh hưởng thai nhi: Bụi mịn có thể làm giảm cân nặng khi sinh, tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh và ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ nhỏ

4. Cách hạn chế tác động của bụi đến sức khỏe

Sử dụng khẩu trang chống bụi

• • Chọn khẩu trang N95 hoặc N99 có khả năng lọc bụi mịn.

  • Tránh các loại khẩu trang vải thông thường vì không thể ngăn chặn bụi mịn PM2.5.

Sử dụng máy lọc không khí

• • Chọn máy lọc có bộ lọc HEPA để loại bỏ bụi mịn hiệu quả.

  • Sử dụng thêm máy tạo ẩm để giảm bụi trong không khí.

Giữ gìn vệ sinh không gian sống

• • Lau dọn nhà cửa thường xuyên, dùng máy hút bụi có bộ lọc HEPA.

  • Đóng cửa sổ khi chỉ số ô nhiễm không khí cao.

  • Trồng cây xanh trong nhà để lọc bụi tự nhiên.

Giảm thiểu nguồn phát sinh bụi

• • Hạn chế đốt rác, sử dụng bếp than, bếp củi.

  • Đi lại bằng phương tiện công cộng thay vì xe máy, ô tô cá nhân.

  • Hạn chế hút thuốc lá.

Theo dõi chất lượng không khí

• • Sử dụng ứng dụng đo chỉ số AQI (Air Quality Index) để theo dõi mức độ ô nhiễm.

  • Hạn chế ra đường vào những ngày ô nhiễm không khí cao.

5. Kết luận

Bụi mịn, đặc biệt là PM2.5, có tác động nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Việc hiểu rõ về bụi, nguồn gốc, tác hại và cách phòng tránh sẽ giúp chúng ta bảo vệ bản thân và gia đình khỏi các nguy cơ liên quan. Hãy chủ động áp dụng các biện pháp hạn chế bụi để có một môi trường sống trong lành và an toàn hơn.